Przedłużająca się usprawiedliwiona absencja pracownika często skłania pracodawcę do zastanowienia nad możliwością zakończenia stosunku pracy, który w czasie nieobecności pracownika w dalszym ciągu trwa, natomiast praca w rzeczywistości nie jest wykonywana.
W takiej sytuacji Kodeks pracy (Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm., dalej: „KP”) umożliwia pracodawcy rozwiązanie z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia bez winy pracownika. Rozwiązanie umowy o pracę stanowi uprawnienie pracodawcy, w związku z czym pracodawca może wedle swojego wyboru w dalszym ciągu oczekiwać powrotu nieobecnego pracownika. Okres nieobecności, po upływie którego pracodawca jest uprawniony do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia jest uzależniony od przyczyny nieobecności pracownika.
W przypadku nieobecności spowodowanej chorobą pracownika, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, gdy niezdolność do pracy wskutek choroby trwa:
- dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
- dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku (nie dłużej niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą – nie dłużej niż przez 270 dni) oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową.
Do okresu zatrudnienia wskazanego powyżej wlicza się pracownikowi okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 231 KP (tj. gdy nastąpiło przejście zakładu pracy na innego pracodawcę), a także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika.
Natomiast w przypadku usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy spowodowanej inną przyczyną niż choroba, rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić, gdy nieobecność trwa dłużej niż jeden miesiąc.
Należy zwrócić uwagę na to, iż rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić w razie nieobecności pracownika w pracy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem – w okresie pobierania z tego tytułu zasiłku, a w przypadku odosobnienia pracownika ze względu na chorobę zakaźną – w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika nie może również nastąpić po stawieniu się pracownika do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności.
Pracodawca zamierzający rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika jest zobowiązany dokonać konsultacji ze związkiem zawodowym na zasadach ustalonych dla zwolnienia dyscyplinarnego – pracodawca podejmuje decyzję w sprawie rozwiązania umowy po zasięgnięciu opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, którą zawiadamia o przyczynie uzasadniającej rozwiązanie umowy. W razie zastrzeżeń co do zasadności rozwiązania umowy zakładowa organizacja związkowa wyraża swoją opinię niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni.
Konsekwencją rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia jest natychmiastowe ustanie stosunku pracy. Skutek ten następuje z chwilą dojścia do pracownika oświadczenia woli pracodawcy o rozwiązaniu umowy w sposób pozwalający na zapoznanie się z jego treścią.
Zgodnie z art. 53 § 5 KP pracodawca powinien w miarę możliwości ponownie zatrudnić pracownika, z którym rozwiązano umowę bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika, który w okresie sześciu miesięcy od rozwiązania umowy zgłosi swój powrót do pracy niezwłocznie po ustaniu przyczyn nieobecności. Aby pracownik mógł ubiegać się o ponowne zatrudnienie u pracodawcy, który rozwiązał z nim umowę o pracę niezbędne jest, aby:
- ustała przyczyna nieobecności pracownika;
- pracownik niezwłocznie po ustaniu przyczyny nieobecności zgłosił swój powrót w ciągu 6 miesięcy od rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn przez siebie niezawinionych;
- pracownik był zdolny do świadczenia pracy;
- pracodawca miał możliwość ponownego zatrudnienia pracownika.