Spółką jednoosobową zgodnie z definicją wyrażoną wprost w art. 4 § 1 pkt 3 k.s.h. jest spółka kapitałowa, której wszystkie udziały lub akcje należą do jednego wspólnika lub akcjonariusza.
Takim wspólnikiem może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna.
W art. 156 k.s.h. wyjaśniono, że w spółce jednoosobowej jedyny wspólnik wykonuje wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników. Przepisy o zgromadzeniu wspólników należy stosować odpowiednio. Prowadzenie działalności poprzez spółkę jednoosobową daje wspólnikowi możliwość ograniczenia ryzyka związanego z indywidualnym prowadzeniem działalności gospodarczej z uwagi na fakt, że odpowiedzialność ograniczona jest do majątku spółki.
Jednoosobowa spółka z o.o. – odmienności, o czym warto pamiętać
- Akt założycielski zamiast umowy spółki
Jednoosobowa spółka z o.o. może powstać na dwa sposoby:
- powstanie z przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej,
- powstanie od podstaw wyłącznie w formie elektronicznej (od dnia 1 lipca 2021 r.), tj. za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych lub za pośrednictwem Portalu S24.
W sytuacji, w której podjęto decyzję o założeniu jednoosobowej spółki z o.o., umowę spółki zastępuje akt założycielski. Musi on odpowiadać wymogom stawianym przed umową spółki. Zarówno akt założycielski, jak i umowę spółki należy sporządzić w formie aktu notarialnego. Ograniczeniem wynikającym z przepisów jest fakt, że jednoosobowa spółka z o.o. nie może zawiązać innej jednoosobowej spółki z o.o. Ograniczenie zostało ustanowione tylko w zakresie zawiązania spółki, a nie ma ono zastosowania gdy jednoosobowa spółka z o.o. stanie się następczo jedynym wspólnikiem innej spółki z o.o. Konieczne jest również zwrócenie uwagi, że w procesie zakładania spółki, na etapie spółki w organizacji, wspólnik nie ma prawa reprezentowania spółki. Nie dotyczy to zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego. Na tym etapie spółkę reprezentuje albo zarząd albo pełnomocnik powołany przez wspólnika (161 § 2 k.s.h.).
- Zgromadzenie wspólników w jednoosobowej spółce z o.o.
W spółce jednoosobowej wszystkie uprawnienia zgromadzenia wspólników przysługują jedynemu wspólnikowi. W spółce jednoosobowej zgromadzenie wspólników może być tradycyjnie zwołane przez zarząd. Częściej jednak w takiej sytuacji stosowany jest art. 240 k.s.h., zgodnie z którym jedyny wspólnik może powziąć uchwały bez formalnego zwołania zgromadzenia wspólników, ponieważ cały kapitał jest wówczas na zgromadzeniu reprezentowany.
- Oświadczenia woli jedynego wspólnika
Oświadczenia woli jedynego wspólnika składane spółce wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 173 k.s.h.). Przepis ten dotyczy wszelkich sytuacji, kiedy wspólnik występuje w stosunku do spółki jako osoba trzecia, np. jako kontrahent. Należy jednak odróżnić wszelkie sytuacje, w których wspólnik działa w spółce i wtedy składa odpowiednie oświadczenia czy wykonuje czynności – wówczas opisany wymóg nie ma zastosowania.
Do innej sytuacji dochodzi wówczas, gdy czynności prawne zawierane są pomiędzy spółką a członkiem zarządu, który jest zarazem jedynym wspólnikiem spółki. Nie mają wtedy zastosowania przepisy dotyczące reprezentacji spółki przez radę nadzorczą czy pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników jak zwykle bywa w klasycznych kilkuosobowych spółkach z o.o. (art. 210 § 1 k.s.h.). Wówczas odmiennie – zgodnie z art. 210 § 2 k.s.h. czynność prawna pomiędzy spółką jednoosobową a członkiem jej zarządu wymaga za każdym razem formy aktu notarialnego, a każdy tego rodzaju akt notarialny jest przez notariusza przesyłany do sądu rejestrowego. Opisana regulacja nie obowiązuje, gdy czynność wykonana została przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym.
- Reprezentacja spółki – łączenie funkcji jedynego wspólnika i jedynego członka zarządu
W momencie podpisania aktu założycielskiego do momentu wpisania spółki do KRS powstaje spółka
z o.o. w organizacji. Na tym etapie jedyny wspólnik, w przeciwieństwie do wspólników spółki wieloosobowej, nie ma prawa do reprezentowania spółki. Uprawnionym do reprezentacji spółki jest zarząd, natomiast w sytuacji, gdy nie został on jeszcze powołany, uprawnionym do reprezentacji jest pełnomocnik powołany jednomyślną uchwałą wspólników lub jedynego wspólnika.
Sytuację kiedy jedyny wspólnik nie jest jednocześnie jedynym członkiem zarządu, reguluje kodeks. Prawodawca ustanowił wymóg reprezentowania spółki przez radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego uchwałą wspólników w sprawach z zakresu umów i sporów między spółką a członkiem zarządu.
W sytuacji natomiast gdy w spółce ta sama osoba łączyć będzie funkcję jedynego wspólnika oraz członka zarządu spółki, niektóre przepisy dotyczące zwołania zgromadzenia nie znajdą praktycznego zastosowania, w tym np. art. 235 § 1 k.s.h. określającego kompetencje zarządu do zwołania zgromadzenia wspólników czy też art. 238 k.s.h. regulującego zasady informowania wspólników o zwołaniu zgromadzenia wspólników. To samo odnosi się do regulacji, które dotyczą organizacji zgromadzenia jako organu spółki oraz wzajemnych relacji pomiędzy uczestnikami zgromadzenia, np. art. 234 § 2 k.s.h., wymagający wyrażenia zgody na piśmie przez wszystkich wspólników na odbycie zgromadzenia w innym miejscu na terytorium Polski czy też art. 236 k.s.h. określający żądania wspólników mniejszościowych. W spółce posiadającej jedynego wspólnika nie będą stosowane również takie przepisy jak art. 239 k.s.h. regulujący możliwość powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad, art. 241 k.s.h. dotyczący ważności zgromadzenia, art. 245 oraz 246 k.s.h. regulujące większość głosów, a także art. 247 § 2 i 3 k.s.h. odnoszący się do tajności głosowania.
- Uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały
Na marginesie zanznaczyć należy, że w spółce jednoosobowej została przewidziana także instytucja powództwa o uchylenie uchwały (art. 249 k.s.h.), jak również powództwa o stwierdzenie jej nieważności (art. 252 k.s.h.). W takiej sytuacji zmianie ulega legitymacja czynna osób, które będą mogły z takim powództwem wystąpić. Mianowicie, podmiotami uprawnionymi do wytoczenia powództwa będą:
- zarząd,
- rada nadzorcza,
- komisja rewizyjna,
- poszczególni członkowie organów tych spółek.
Oczywistym jest, że powództwo nie będzie przysługiwało wspólnikowi, który w takiej sytuacji musiałby
w rzeczywistości zaskarżać uchwałę, którą sam podjął.
Jednoosobowa spółka z o.o. – podsumowanie
Pomimo wielu niedogodności i odmiennych uregulowań, jednoosobowa spółka z o.o. zyskuje coraz to większe uznanie. I chociaż jednoosobowa spółka z o.o. od lat budziła kontrowersje, a ZUS często stawiał zarzut „jednoosobowości” spółkom dwuosobowym w dniu 21 lutego 2024 r. została wydana uchwała Sądu Najwyższego kwestionująca takie podejście ZUS, wywołując tym samym niemałe poruszenie.
O co chodzi z tą uchwałą, jak obecnie wygląda sytuacja jedno – dwuosobowych spółek z o.o. i czy się zmieniła w wyniku tego orzeczenia – już w kolejnym wpisie na blogu.
