Na początku wskazać należy, że spółką w organizacji może być wyłącznie spółka kapitałowa. Spółka w organizacji jest podmiotem o charakterze przejściowym, którego byt kończy się z chwilą wpisania spółki do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego.
Moment powstania spółki w organizacji będzie odmienny w zależności od tego, jaka spółka kapitałowa docelowo ma powstać:
- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji powstaje z chwilą zawarcia umowy spółki z o.o.;
- spółka akcyjna w organizacji powstaje z chwilą zawiązania spółki, przez co należy rozumieć objęcie wszystkich akcji;
- prosta spółka akcyjna w organizacji powstaje z chwilą zawarcia umowy prostej spółki akcyjnej.
Spółka z o.o. w organizacji, prosta spółka akcyjna w organizacji albo spółka akcyjna w organizacji z chwilą wpisu do rejestru staje się spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, prostą spółką akcyjną albo spółką akcyjną i uzyskuje osobowość prawną.
Zdolność prawna spółki w organizacji
Kodeks spółek handlowych (tj. Dz.U. z 2024 r. poz. 18 ze zm., dalej: „KSH”) wprost wskazuje, że spółki kapitałowe w organizacji mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Spółka w organizacji może więc nabywać majątek i nim rozporządzać. Spółka w organizacji może podjąć działalność gospodarczą przed wpisaniem jej do rejestru przedsiębiorców, w tym zawierać umowy oraz zatrudniać pracowników.
Spółka w organizacji zobowiązana jest działać pod firmą z dodatkowym oznaczeniem „w organizacji”, tak by inni uczestnicy obrotu posiadali informację o specyficznym, przejściowym charakterze podmiotu.
Z chwilą wpisu do rejestru spółka staje się podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji, bez konieczności podejmowania jakichkolwiek dodatkowych czynności.
W zakresie nieuregulowanym w KSH do spółki kapitałowej w organizacji stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące danej formy prawnej spółki po jej wpisie do rejestru.
Reprezentacja spółki w organizacji
Zasady reprezentacji spółki w organizacji zostały uregulowane odrębnie w odniesieniu do danego rodzaju spółki:
- spółkę z o.o. w organizacji reprezentuje zarząd albo pełnomocnik powołany jednomyślną uchwałą wspólników;
- spółkę akcyjną w organizacji do chwili ustanowienia zarządu reprezentują wszyscy założyciele działający łącznie albo pełnomocnik ustanowiony jednomyślną uchwałą założycieli;
- prostą spółkę akcyjną w organizacji reprezentuje zarząd, a do chwili jego ustanowienia – pełnomocnik powołany jednomyślną uchwałą akcjonariuszy.
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki w organizacji
Za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają solidarnie spółka i osoby, które działały w jej imieniu. Spółka w organizacji, a następnie spółka wpisana do rejestru przedsiębiorców odpowiada za zobowiązania całym swoim majątkiem. Osoby uprawnione do działania w imieniu spółki w organizacji zostały wskazane w pkt. 3 powyżej. KSH przewiduje solidarną odpowiedzialność osób, które uczestniczyły w zaciąganiu zobowiązań przez spółkę w organizacji.
W przypadku spółki z o.o. w organizacji odpowiedzialność osób, które działały w imieniu spółki, ustaje wobec spółki z chwilą zatwierdzenia ich czynności przez zgromadzenie wspólników. Z kolei odpowiedzialność osób działających w imieniu spółki akcyjnej w organizacji ustaje z chwilą zatwierdzenia ich czynności przez walne zgromadzenie, a odpowiedzialność osób działających w imieniu prostej spółki akcyjnej – z chwilą zatwierdzenia ich czynności uchwałą akcjonariuszy. Zauważyć należy, że ustanie odpowiedzialności, o którym mowa w zdaniach poprzednich, dotyczy wyłącznie odpowiedzialności tych osób względem spółki, a nie wobec osób trzecich.
KSH przewiduje również odpowiedzialność wspólników/akcjonariuszy spółek w organizacji. Wspólnik albo akcjonariusz spółki kapitałowej w organizacji odpowiada solidarnie ze spółką oraz osobami, które działały w jej imieniu, za zobowiązania spółki do wartości niewniesionego wkładu na pokrycie objętych udziałów lub akcji. Wniesienie wkładu zwalnia wspólnika/akcjonariusza z odpowiedzialności za zobowiązania spółki w organizacji ponoszonej w oparciu o art. 13 § 2 KSH. Niezależnie od tego wspólnik/akcjonariusz może ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki w organizacji nawet jeżeli wniósł wkład na pokrycie udziałów lub akcji, w sytuacji gdy był jednocześnie osobą uprawnioną do reprezentacji spółki w organizacji – wówczas ponosił będzie odpowiedzialność na podstawie art. 13 § 1 KSH.
Likwidacja spółki w organizacji
Jeżeli spółki z o.o. nie zgłoszono do sądu rejestrowego w terminie 6 miesięcy od dnia zawarcia umowy spółki (w przypadku spółki, której umowa została zawarta z wykorzystaniem wzorca – w terminie 7 dni) albo postanowienie sądu odmawiające rejestracji stało się prawomocne, a spółka w organizacji nie jest w stanie dokonać niezwłocznie zwrotu wszystkich wniesionych wkładów lub pokryć w pełni wierzytelności osób trzecich, zarząd dokona likwidacji. Jeżeli spółka z o.o. w organizacji nie ma zarządu, zgromadzenie wspólników albo sąd rejestrowy ustanawia likwidatora albo likwidatorów. Powyższe stosuje się odpowiednio do prostej spółki akcyjnej.
Podobna regulacja znalazła się również w przepisach KSH dotyczących spółki akcyjnej, z tym że termin na zgłoszenie spółki akcyjnej do rejestru rozpoczyna swój bieg z dniem sporządzenia statutu, a w przypadku, gdy spółka nie posiada zarządu likwidator lub likwidatorzy są powoływani przez sąd rejestrowy bądź walne zgromadzenie akcjonariuszy.
